معروف کرخی کیست؟

محمد باقر سلطانی، پسر کوچک ملا سلطان می گوید :

در سال 200 هجری عده ای از شیعیان خراسان به مقصد زیارت و تشرف به محضر امام رضا (علیه السلام) بر در خانه آن حضرت جمع شدند و پس از اخذ اجازه شرفیابی از کثرت شکر و ولع به حالت هجوم وارد منزل شدند. جناب معروف که در آن زمان پیرمرد ضعیفی بود، بر اثر ازدحام جمعیت دچار شکستگی پهلو گردید و رحلت نمود. مدفن او در بغداد است.

(ر.ک : رهبران طریقت و عرفان)

اولین کسی که افسانه معروف کرخی را درست کرد، ابو عبدالرحمن سَلَمی صوفی صاحب کتاب طبقات الصوفیه است.

وی می گوید :

معروف در 8 سالگی به دست امام (علیه السلام) مسلمان شد و پدر و مادرش مجوس (مسیحی) بودند.

ملا علی گنابادی می گوید :

معروف در 8 سالگی به دست امام ( علیه السلام ) مسلمان شد و در حال دربانی برای امام (علیه السلام) در سال 200 هجری فوت کرد. (صالحیه)

امام رضا (علیه السلام) در 148 یا 153 متولد شده اگر 53 بگیریم ، معروف 48 ساله می شود (اگر در 8 سالگی مسلمان شده و در 200 فوت کند) پس چطور در سن پیری در دربانی امام فوت نموده است؟

نعمت الله ولی در مورد معروف کرخی می گوید :

او ز « مولا » جواز احسان یافت                   کفر بگذاشت نور ایمان یافت

یافت در خدمت امام مجال                          بود دربان درگهش ده سال

 (طرائق الحقائق/ج2/ص458)

نکته : قبلا ذکر شد که این لفظ مولا را تغییر داده اند و اصلش موسی بوده است.

علامه هاشم الحسنی می نویسد :

در تاریخ شخصی به نام معروف بن فیروزان کرخی نیست.

(ر.ک : تصوف و تشیع)

اینها این اسم را از نام معروف بن خربوذان کرخی که از اصحاب امام صادق (علیه السلام)، کاظم (علیه السلام) و رضا (علیه السلام) بوده است، کپی کرده اند.

بعدها سلطان حسین تابنده که متوجه اشکالات این نظریه شد، سعی کرد تا این معروف را همان معروف خربوزان کرخی معرفی نماید. وی می گوید:

شیخ معروف خدمت حضرت امام صادق (علیه السلام) و کاظم (علیه السلام) و رضا (علیه السلام) رسیده و از طرف رضا (علیه السلام) مأمور به دعوت ولایتی بوده است.

(نابغه علم و عرفان/ص59)

چطور می شود که معروف در 8 سالگی به دست امام رضا (علیه السلام) مسلمان شده ولی از آنطرف حضرت صادق و کاظم (علیهما السلام) را هم درک کرده و به خدمت آنها رسیده؟

حال باید حرف کدام یک را باور کرد؟